Home – Blog – Nieuws: Luisa Treves, oprichtster van het Nederlands Theater Jaarboek, overleden.
Toneelschrijfster en dramaturge Luisa Treves is op 19 oktober 2015 in Amsterdam op 95-jarige leeftijd overleden. Treves had een bijzondere band met het voormalige Theater Instituut Nederland, onder andere omdat zij het initiatief nam voor het Nederlands Theater Jaarboek. Een goede reden om op deze plaats nog eens aandacht aan haar leven en werk te besteden.
Luisa Treves werd geboren op 15 november 1919, haar echte naam was Margaretha (Greet) Roselaar. Als jong meisje interesseerde zij zich al voor toneel: zij schreef op 7-jarige leeftijd haar eerste toneelstuk, en op de Middelbare school een aantal revues. Luisa Treves ging Spaans studeren en werd lid van het Studenten Corps/Amsterdamse Vrouwelijke Studenten Vereeniging. Daar ontmoette zij Hella Haasse die een vriendin werd voor het leven. “We vielen samen uit de toon” zei Treves over die vriendschap. Ze schreven samen toneelstukken en gingen tijdens de mobilisatie met een speciaal ingestudeerde thriller langs Nederlandse kazernes om iets voor het vaderland te doen, vertelt Treves in “Spiegelbeeld en Schaduwspel” van Haasse specialiste Margot Dijkgraaf. Na het eerste studiejaar hielden ze allebei op met hun studie en schreven ze zich allebei in bij de secretaresseopleiding Schoevers.
De Tweede Wereldoorlog brak uit toen zij 21 jaar oud was; in de oorlogsjaren is zij vooral druk geweest met verzetswerk. Direct na de bevrijding in 1945 schreef zij onder pseudoniem Luisa Treves (naar haar moeder Jannie à Cohen Treves) haar eerste artikelen voor “De Uitkijk: weekblad voor illegale strijders”, en daarna ook voor De Groene Amsterdammer en Vrij Nederland. Tegelijkertijd begon ze zelf toneelstukken (blijspelen) te schrijven, wat ze tot in de jaren tachtig zou blijven doen. Daaronder het meermalen bekroonde “De Ring en de Kelim”,” Winterwake”,” De brief van Don Juan” en “Om Nausikaa”.
Affiche Om Nausikaa , Toneelgezelschap Ensemble 29 april 1962; Affiche De brief van Don Juan, Toneelgroep Comedia , 27 mei 1951. Beide toneelstukken werden geschreven door Luisa Treves. Theatercollectie Bijzondere Collecties UvA (Stichting TiN).
Treves trouwde in 1949 met regisseur en theaterdirecteur Karl Guttmann, met wie zij aan de basis van de oprichting van een toneeltraditie in Brabant stond. In 1960 richtte Guttmann toneelgroep Ensemble op met Treves als dramaturge. Ensemble, de voorloper van Zuidelijk Toneel Globe, speelde onder andere de eerste opvoering buiten Engeland van Harold Pinters “De huisbewaarder” (met Guus Hermus en Henk van Ulsen) en “De meeuw” van Anton Tsjechov met Mary Dresselhuys, Ramses Shaffy en Sigrid Koetse.
Treves was initiatiefnemer van het Nederlands Theater Jaarboek, de eerste systematische verslaglegging van theater in Nederland. Zij was uitgeefster en hoofdredacteur van 1950 en 1970, tot het Nederlands Theater Instituut, later Theater Instituut Nederland, deze taken van haar overnam. Aan deze vaak fraai vormgegeven jaarboeken ging altijd veel monnikenwerk aan vooraf en veel medewerkers van het toenmalige Theater Instituut Nederland hebben daar hun bijdrage aan geleverd. Het Nederlands Theater Jaarboek is tot en met seizoen 2005/2006 uitgegeven. De gegevens voor het Theater Jaarboek vormden de basis voor de Premieredatabase, waarin alle gegevens van premières in Nederland werden bijgehouden, en die nu nog door de Bijzondere Collecties UvA wordt bijgehouden. Inmiddels worden deze premièregegevens ook gepubliceerd op de Theaterencyclopedie, zodat ze voor iedereen gemakkelijk te raadplegen zijn.
In de jaren zeventig en tachtig werkte Luisa Treves ook als vertaler en als zakelijk leider van vrije producent Accolade Producties.
Na de dood van haar man gooide ze het op 75-jarige leeftijd radicaal over een andere boeg door zich op het maken van bronzen beelden te richten. Tot op late leeftijd bleef ze zeer actief. Onder de naam ‘Opgewekt Senioren Convent’ organiseerde ze de afgelopen twintig jaar halfjaarlijkse bijeenkomsten bij haar thuis voor ouderen die net als zij na hun pensionering een andere, creatieve richting hadden gevonden. Ook haar vriendin Hella Haasse werd een actief lid. Bij iedere bijeenkomst hield iemand een lezing over zijn of haar werk en bij het tweede lustrum bundelden de leden hun bijdrage over het thema van ‘de blijde herinnering’.
Een deel van haar literaire werk is gebundeld onder de titel “Van achteren naar voren”, uitgegeven door De Prom, met een inleiding door Hella S. Haasse.
Luisa Treves werd onderscheiden met het Verzetsherdenkingskruis en was Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.
Haar zoon Felix Guttmann, directeur van het rondvaartbedrijf Canal Company heeft een boot naar haar genoemd. Felix Guttmann daarover: “De naamsbekendheid van mijn moeder is tegenwoordig niet erg groot meer, hoewel ze in de jaren vijftig, zestig en zeventig tot de beeldbepalende toneelmakers van Nederland behoorde, als schrijfster, vertaalster en dramaturge. Mij leek het een mooi eerbewijs een van onze boten naar haar te noemen. Ze heeft er zelf ook nog een paar keer in gevaren.”
Bronnen: Anouk Leeuwerink, Theaterkrant 26 oktober 2015; Henk van Gelder, NRC 7 november 2015; Xandra Knebel, Theatermaker december 2015.