De Theatercollectie in 2015 – een terugblik

De Theatercollectie in 2015 – een terugblik

De collectie van het voormalige Theater Instituut Nederland (TIN) is sinds 1 januari 2013 in beheer bij Bijzondere Collecties UvA. De TIN mediatheekcollectie (boeken, teksten ná 1945 en gedrukte bladmuziek) is in eigendom overgegaan van de UvA en ondergebracht bij de UvA Universiteitsbibliotheek (UvA UB). De TIN erfgoedcollectie is in eigendom van de Stichting TiN en is net als vroeger nog opgeslagen in de twee depots in Amsterdam-Zuid Oost.

Drie ex-medewerkers van het TIN zijn met de collectie “meegegaan”: Hans van Keulen is benoemd als conservator/teamleider, Gonneke Janssen als Informatiespecialist, en Peter Odding als Collectiebeheerder.
Inmiddels zijn er drie jaar verstreken, en blijkt dat bezoekers, schenkers, en musea die voorwerpen in bruikleen willen nemen voor tentoonstellingen de collectie gelukkig steeds beter weten te vinden. Hier vindt u een overzicht van wat er op dat vlak gebeurd is in 2015.

 

Toegankelijkheid van de collectie

De theatercollectie is bij de Bijzondere Collecties UvA natuurlijk weliswaar een grote en bijzondere, maar toch één van de vele andere collecties die zij in beheren. Via hun website moet een bezoeker die iets van de Theatercollectie wil inzien, nog vele stappen doorlopen. Dat zou beter kunnen.
Gelukkig is het nog mogelijk om via de makkelijk vindbare en toegankelijke website www.tin.nl informatie over de collectie en over het raadplegen ervan te vinden. De website leidt al gauw naar de online catalogus die toegang biedt tot de gehele collectie, zowel de collectie van de mediatheek, als de erfgoedcollectie.

De erfgoedcollectie omvat de gehele museale collectie van het TIN: kostuums, maquettes, rekwisieten, schilderijen, prenten en tekeningen, scènefoto’s, portretfoto’s, foto’s van theaters, affiches, theaterpoppen, miniatuurtheaters, archieven van personen en gezelschappen, brieven, en teksten en boeken van vóór 1945. Deze collectie brengt ruim vier (oudste tekst van begin 1600) eeuwen Nederlandse podiumkunsten in beeld en is een belangrijke bron van informatie voor theaterwetenschappers, studenten, professionals in de podiumkunsten en liefhebbers.
In 2015 zijn voorbereidingen getroffen voor de verhuizing van de collectie, die nu nog bewaard wordt in de ‘oude TIN-depots’ naar het depot van de UvA (het IWO); deze verhuizing zal eind 2016 plaats vinden.

 

Het raadplegen van de boeken, teksten en gedrukte bladmuziek

Boeken, teksten en gedrukte bladmuziek kunnen online worden aangevraagd en worden ingezien in de Onderzoekszaal van de Bijzondere Collecties op de Oude Turfmarkt, of in een andere bibliotheek van de UvA. Deze aanvragen lopen goed; om hoeveel aanvragen het gaat is niet te zeggen, omdat het aantal aanvragen per vakgebied of collectie niet wordt bijgehouden.

 

Het raadplegen van de erfgoedcollectie in de depots in Amsterdam-Zuid Oost

Omdat het om kwetsbare materialen gaat, kan slechts een klein deel van de erfgoedcollectie in de Onderzoekszaal aan de Oude Turfmarkt opgevraagd worden. In 2015 zijn daarvoor 26 aanvragen gedaan uit het depot. Het gaat daarbij om tijdschriften, foto’s, recensies, personaliamappen, archieven, bijzondere uitgaven en handschriften, en productiemappen.

Een deel van de collectie kan alleen op afspraak in het depot in Zuid Oost worden ingezien. In 2015 zijn daarvoor 156 afspraken in het depot gemaakt.

Tenslotte werden in totaal 86 aanvragen voor digitaal materiaal gedaan.

 

Bruiklenen uit de Theatercollectie voor tentoonstellingen

In totaal werden in 2015 14 bruikleenaanvragen gedaan uit de Theatercollectie. Daarbij gaat het om 123 objecten die uitgeleend werden, vooral voor tentoonstellingen door het hele land. Hieronder een overzicht van de belangrijkste tentoonstellingen waarvoor uit de Theatercollectie geput werd.

 

SUPERNOVA, Tentoonstelling Dogtroep en Cultura Nova (27 juni-6 september SCHUNCK, Heerlen)

 

SCHUNCK* en Cultura Nova presenteerden, in samenwerking met voormalig Dogtroep leider Han Bakker, een inspirerende, transformerende tentoonstelling. Aanleiding hiervoor was het 25 jarig jubileum van het Heerlense beeldend theaterfestival ‘Cultura Nova’.

Met aandacht voor o.a.: Dogtroep, Plasticiens Volants, Slava Polunin, Thèâtre du Centaure en Theater Titanick. Uit de Theatercollectie waren foto’s van o.a. Kors van Bennekom, Clemens Boon en Paolo Rapalino in bruikleen gevraagd.

 

Meer info zie: Tentoonstelling Dogtroep

 

Tentoonstelling “Dromen van Shakespeare” (3-23 augustus 2015, Noordbrabants Museum)

Rien Bekkers (Vught, 1950) maakt al decennia lang spraakmakende kostuums voor theater- en filmproducties in binnen- en buitenland. In “Dromen van Shakespeare” werden vijfentwintig kostuums en schetsen gepresenteerd die Bekkers maakte voor beroemde Shakespearevoorstellingen. Zijn ontwerpen worden geroemd om hun grote originaliteit en betoverende schoonheid. Uit de Theatercollectie  werden 47 kostuumontwerpen en ontwerptekeningen in bruikleen gegeven.

Meer info, zie Tentoonstelling Dromen van Shakespeare

 

Tentoonstelling zestig jaar Louis d’Or en Theo d’Or (Stadsschouwburg, 3 -13 september 2015); met rondleiding

In de Stadsschouwburg was tijdens het Theaterfestival (TF) van 3-13 september een expositie te zien over zestig jaar Louis en Theo d’Or prijzen. Door vrijwilliger Luc Menting bij de Bijzondere Collecties werd een digitale presentatie gemaakt die alle winnaars in die zestig jaar liet zien; de Theatercollectie was daarvoor een onmisbare bron.

Sinds 2005 worden de winnaars dankzij de Stichting Oeuvre Jan van der Vossen geëerd met een portret in de portrettengalerij van de Stadsschouwburg Amsterdam. Voorzitter van de Nederlandse Toneeljury Boris van der Ham verzorgde tijdens het festival een rondleiding langs deze portretten met verhalen over de geschiedenis van de Louis en Theo d’Or. Tijdens de rondleiding werden bijzondere affiches en foto’s uit de Theatercollectie getoond.

Meer info, zie: Tentoonstelling Louis en Theo d’Or

P.C. Hooft, Prins der Poëten (Muiderslot, 29 augustus t/m 29 november 2015)

Door de eeuwen heen is de naam van Pieter Corneliszoon Hooft (1581-1647) nauw verbonden met roemrijke vaderlandse literatuur. In 1825 zorgde zijn faam als beroemdste bewoner er zelfs voor dat het Muiderslot behouden bleef van de sloop. In een onalledaagse biografische tentoonstelling belichtte het Muiderslot drie kanten van dit icoon: de man, de prijs en de straat.

Voor deze tentoonstelling in het Muiderslot is een achttiende eeuws schilderij uit de Theatercollectie in langdurig bruikleen gegeven.

Het gaat om het schilderij dat in 1777 geschilderd werd door Nicolaas Muys, en waarop een scène is te zien uit de treurspel “Jacob Simonsz. de Rijck” in het toneeldecor “De Kloosterkamer”. Het toneelstuk werd in seizoen 1776/1777 in de Rotterdamse Schouwburg in dit decor opgevoerd; het decor “De Kloosterkamer” werd ook door Nicolaas Muys geschilderd.

Afbeelding: Nicolaas Muys, Scène uit Jacob Simonsz. de Rijck, in het decor De Kloosterkamer, 1777.

Meer info, zie: Tentoonstelling P.C. Hooft

 

Gebruik van de Theatercollectie voor de film Fien de la Mar

Actrice en zangeres Fien de la Mar werd op handen gedragen, maar het was haar uitzonderlijke talent dat haar uiteindelijk fataal werd. Regisseur Annette Apon maakte met “Ik wil gelukkig zijn” een film over het leven van deze eerste Nederlandse diva die schitterde op het toneel en het witte doek. Door bijdragen van onder anderen actrice Johanna ter Steege wordt Fien weer tot leven gebracht. Annette Apon geeft met nieuw bewerkte foto’s en filmfragmenten uit oude speelfilms een rijk beeld van de Nederlandse toneel- en filmwereld in de jaren ’30 en ’40.

Op 3 februari 2016 ging “Ik wil gelukkig zijn” in première op het IFFR en op 17 maart 2016 werd de film uitgebracht door Mokum Filmdistributie.

Voor deze film maakte Annette Apon onder ander gebruik van het archief, de beeldcollectie en de recensies uit de Theatercollectie.

 

Gebruik van de Theatercollectie voor televisieprogramma

Regelmatig worden bruiklenen uit de Theatercollectie uitgeleend aan musea voor tentoonstellingen. In 2015 werd ook een beroep gedaan op de Theatercollectie voor een televisieprogramma, iets wat minder vaak voorkomt: in April 2015 zijn twee bijzondere objecten uit de collectie in bruikleen gegeven aan SBS6 voor het programma “Kitsch of Kassa”. Woensdag 1 april was de Pijp van Oscar Carré in dit televisieprogamma te zien, en woensdag 8 april de Windmachine. In het programma mochten de deelnemers de waarde van de voorwerpen schatten.

 

Gebruik Audioarchief van de Theatercollectie voor uitgave CD

Universal Music bracht op 23 oktober 2015 de 14cd-box ‘Wim Sonneveld – Op de plaat’ uit. In deze box is voor het eerst het volledige platenoeuvre bijeengebracht dat Wim Sonneveld (1917-1974) nagelaten heeft. De platen van Wim Sonneveld vormen een fraaie afspiegeling van de dynamische laatste twintig jaar van zijn leven, de jaren waarin hij zich ontwikkelde tot een van de grootste entertainers die Nederland ooit gekend heeft. In de Theatercollectie (met name de audio-archieven van producent-cabarethistoricus Wim Ibo en van componist-orkestleider Ruud Bos) werden unieke opnames gevonden die nu voor het eerst op deze CD uitgebracht zijn.

 

Aandacht voor de collectie op de Oude Turfmarkt

Van 27 maart tot en met 9 april 2015 was er in de hal van de Bijzondere Collecties een vitrinetentoonstelling te zien met tekeningen en ander materiaal uit de nalatenschap van Gertrud Leistikow. De tentoonstelling was gratis toegankelijk, tijdens openingstijden van het gebouw.

Aanleiding was de ontdekking van vijf tekeningen van de schilder Max Ernst (1891-1976. De tekeningen kwamen aan het licht dankzij promotieonderzoek van Jacobien de Boer, die in maart promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam met een biografie over Gerturd Leistikow, een pionier van de moderne dans in Nederland.

Max Ernst tekende Getrud Leistikow in 1913 tijdens een optreden. Leistikow trad destijds op onder de naam Listikowska. Een vriend die mee was naar dit optreden, herinnert zich hoe Max Ernst heel enthousiast onafgebroken zat te schetsen in het donker.

Meer info, zie: Tentoonstelling Gertrud Leistikow

 

 

Theaterboekensalon

De Theaterboekensalons zijn sinds 2014 een nieuwe reeks binnen de bestaande reeks Boekensalons die de Bijzondere Collecties al organiseren.

Caroline de Westenholz was te gast tijdens de Theaterboekensalon op 12 november 2015. Zij vertelde over de familie Vogel naar aanleiding van haar familiebiografie “De Vogels – een flamboyante theaterfamilie”.  De familie Vogel heeft meer dan een eeuw theatergeschiedenis gemaakt. De gloedvolle biografie van Caroline de Westenholz beschrijft een uitzonderlijke familie, tegen de achtergrond van de dramatische gebeurtenissen van de twintigste eeuw: de beurskrach van 1929, de Tweede Wereldoorlog en de culturele revolutie van 1968–’69.

 

Theaterafficheprijs

Op 11 november 2015 tijdens het evenement Design for Function werden de winnaars van de  MullerVisual Theaterafficheprijs over 2013/2014 en 2014/2015 bekend. De winnaar van 2013/14 is het affiche voor Hideous (wo)men van Toneelgroep Oostpool. De serie affiches voor De Pijp in Oorlog van Ostade A’dam won de Theaterafficheprijs 2014/15.

De prijs was een initiatief van Theater Instituut Nederland. Na een korte onderbreking is de prijs met steun van MullerVisual nieuw leven ingeblazen door de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam, waar de grootste theatercollectie van Nederland wordt beheerd.

Meer informatie, zie Uitreiking Winnaars Theaterafficheprijs 2015

 

Theaterencyclopedie

In 2015 werd het project “Theaterencyclopedie als ons levend geheugen” afgerond. De doelstellingen waren:

* Het verbeteren en toegankelijker maken van de encyclopedie

* Het vergroten van de co-creatie van content met professionals en liefhebbers

* Het vormgeven van het collectioneren in samenwerking met de theatersector

* Het verhogen van het bezoek aan de encyclopedie, onder andere door de relatie met theaterbezoek te leggen

* het verbeteren van het verdienmodel.

Al deze doelen werden geheel of grotendeels verwezenlijkt met als grootste succes de Crowdfundingsactie die werd gehouden. Doel van deze actie was het digitaliseren en op de site zetten van 30 integrale videoregistraties van voorstellingen uit de Theatercollectie. Het beoogde bedrag van € 15.000 werd met € 2500 overschreden. In het Museumcafé van de Bijzondere Collecties vond een afsluitende bijeenkomst plaats, waarvoor alle donateurs waren uitgenodigd. Na de afronding van het project dat door 4 externe fondsen werd gefinancierd valt het onderhoud onder de reguliere taken van de Bijzondere Collecties.

Meer info over de succesvolle crowdfundingsactie: Crowdfundingsactie

 

De Theater Collectie Selectie van seizoen 2014-2015 is weer vastgesteld.

Sinds 2003 worden uit het grote aantal voorstellingen in Nederland (variërend van 1100-1600 premières per jaar) ongeveer 100 voorstellingen gekozen waar actief een affiche, een set foto’s en een video van verzameld wordt voor de Theatercollectie. In 2011 werd deze selectieve manier om de theatercollectie verder te verrijken door de Raad van Cultuur nog aangemerkt als ‘best practice’.

Deze ongeveer 100 voorstellingen worden gekozen door een externe commissie van deskundigen. Voor seizoen 2014-2015 bestond die commissie uit Simon van den Berg, Anja Krans, Henk van Gelder, Jan Gras, Rob van der Zalm, Anita Twaalfhoven, Berthe Spoelstra, Guy Coolen en Anette Embrechts. Deze leden maakten eerst individuele keuzes. In een bijeenkomst werden deze keuzes verantwoord en bediscussieerd en kwamen zij tot de definitieve selectie.

Het belangrijkste criterium is dat de selectie voor het seizoen 2014-2015 een representatief overzicht geeft van wat in dat seizoen op de planken gestaan heeft.

 

Meer info zie: Theater Collectie Selectie 2014-2015

 

Werk aan de collectie

Achter de schermen wordt doorlopend gewerkt aan beschrijving en ontsluiting van de collectie.

In totaal 4481 kostuums en kostuumontwerpen uit de Theatercollectie werden vanaf eind 2015 gepubliceerd op Modemuze en op Europeana fashion.  Al het voorbereidende werk daarvoor werd in 2015 gedaan. Begin 2016 werd het project afgerond en gepresenteerd in een Theatersalon.

 

De grote schenking van 375  poppen en 365 schimmen van de Stichting poppenspelcollecties – voorheen poppenspelcentrum (PSC), die eind 2014 vanuit Rotterdam in het depot in Amsterdam aankwamen, zijn in 2015 omgepakt, gefotografeerd en ingevoerd in de database. Dit gebeurde door Han van Bommel die speciaal daarvoor was aangetrokken. In 2014 had zij op vrijwillige basis de poppencollectie van Van Deth in de database ingevoerd.

Ter voorbereiding het digitaliseren van de scripts van het theaterwerk van Annie M.G. Schmidt brachten de erven van Annie M.G. Schmidt en later ook Monique Bannink (dochter van Harry Bannink) een bezoek aan het depot. In de Theatercollectie bevinden zich, ondermeer uit het archief van producent John de Crane, namelijk veel originele scripts van Annie M.G. Schmidt en handgeschreven bladmuziek van Harry Bannink, met wie Annie M.G. Schmidt samen musicals schreef. Dit bezoek heeft geresulteerd in een project dat van start ging in 2016 en  waarbij deze collectie geïnventariseerd werd en deels gedigitaliseerd.

Ook in 2015 is de Theatercollectie weer aangevuld met schenkingen. Zo schonk Remco Campert  programma’s en foto’s van zijn moeder, actrice Joekie Broedelet. Verschillende archieven zijn aan de collectie toegevoegd, waaronder de archieven van het MC Theater, Cosmic Theater en Made in da Shade,  het archief van actrice Elisabeth Andersen en het archief van Bob van Leersum, acteur en directeur van de Koninklijke Schouwburg. Ook werd nog een aanvulling op het archief van acteur Carol van Herwijnen aan de collectie geschonken. Het archief van acteur en regisseur Ton Lutz was al in huis en werd beschreven door Iris Wilden in het kader van haar stage voor Theaterwetenschappen bij de UvA.

Al in 2014 zijn de digitale videobestanden overgebracht naar de servers van Beeld&Geluid. B&G beschikt over de grootste en meest professionele infrastructuur voor de digitalisering, (duurzame) opslag en beschikbaarstelling van AV-collecties in Nederland. Hiermee wordt het behoud van de videobestanden beter gewaarborgd dan mogelijk zou zijn in het depot in Zuid Oost, en wordt een bijzondere collectie video’s voor de toekomst veilig gesteld. Ook in 2015 zijn nog videobestanden die niet digitaal beschikbaar waren, gedigitaliseerd en vervolgens veiliggesteld bij Beeld en Geluid.

 

De samenwerking met / het gebruik van de collectie vanuit Universiteit of Hogeschool

In 2015 werd er door een relatief groot aantal studenten van de UvA gebruik gemaakt van de Theatercollectie bij Bijzondere Collecties Uva. Er werd onder meer onderzoek gedaan naar programmering (van diverse schouwburgen), cultuurbeleid, maar ook werd er een flink aantal specifieke producties onder de loep gelegd. En scriptie betrof een vergelijking van twee regiescripts van Ton Lutz die in de collectie bewaard worden (Een bruid in de morgen, 1955 en 1974).

Inspanningen om ook masterstudenten te interesseren in ‘Nederlandse’ onderwerpen en (dus) in de collectie, leverden resultaat op: een scriptie over het beeld dat Nederlandse actrices rond 1900 van zichzelf creëerden (en hoe) en een scriptie over het oeuvre van Brigitte Kaandorp. De betreffende scripties zijn opgenomen in de collectie van de UBA en via de betreffende catalogus raadpleegbaar.

Het project In reprise (Stichting Digitale Werken; Rob van der Zalm (UvA) en Bart Ramakers (RUG)), belandde in zijn tweede fase, onder meer mogelijk gemaakt door een bijdrage van het Prins Bernhard Fonds. De aangekondigde website zal in de loop van 2016 worden gelanceerd.

Publicaties vanuit de UvA, waarvoor van de Theatercollectie gebruik gemaakt werd :

* C. Dieleman & V. Zangl (2015). Zef Bunga heeft Anne Frank gekust: representatie van geweld in het Nederlands jeugdtheater. in: Témoigner. Entre Histoire et Mémoire, 121, 64-74.

* R.G.C. van der Zalm (2015). ‘Beckman, Theodora Elisabeth’. in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland.

* R.G.C. van der Zalm (2015). Hoomans, Elise Olga Beatrice. in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland.

Ricarda Franzen (docent dramaturgie bij de UvA) deed onderzoek naar de audiocollectie ter voorbereiding van een installatie van het Geluidsarchief bij Theaterwetenschappen in 2016.

Gonneke Janssen (informatiespecialist bij Bijzondere Collecties Uva) ontving AMFI studenten (Amsterdam Fashion Institute) in februari 2015 t.b.v. onderzoek naar historische collecties. Vanuit de Universiteit Utrecht is Liesbeth Groot Nibbelink met een groep studenten naar het depot gekomen voor bronnenonderzoek bij de college’s theatergeschiedenis.

Sanne Thierens startte een Phd onderzoek naar de musicals van Annie M.G. Schmidt en Harry Bannink, waarvoor zij een beurs in Winchester ontving. Zij zal doorvoor onder andere de originele scripts en bladmuziek van Schmidt en Bannink uit de Theatercollectie raadplegen.

 

Stagiaires 

In de vorm van een stage werd door verschillende studenten aan de collectie gewerkt. Iris Wilken maakte een inventaris van het archief van acteur en regisseur Ton Lutz,  Lianne Nijmeijer werkte aan het archief van actrice Els Bouwman. Riet Verhelst inventariseerde het archief van acteur en regisseur Bob van Leersum en werkte aan het archief van de Toneelschool.

 

Rondleidingen door de depots en bij Bijzondere Collecties

In  2015 werden weer negen verscheidene rondleidingen gehouden door de depots. Zeven daarvan werden verzorgd door Hans van Keulen, conservator uitvoerende kunsten en media.

Naar aanleiding van de crowdfundings-actie Zijn / Niet Zijn, werd op 4 maart 2015 een rondleiding georganiseerd voor de donateurs.

Voor de Vriendenkring Theatercollectie werd op 26 februari 2015 een rondleiding georganiseerd bij de Bijzondere Collecties door o.a. de kaartenzaal en de stijlkamers, verzorgd door drs. Willem Rodenhuis. Aansluitend vond de nieuwjaarsborrel plaats voor de Vrienden in het museumcafé.

Voor de studenten Scenografie van de Theaterschool Amsterdam werd een rondleiding verzorgd in de depots door Joke van Pelt.